Materiały dla pacjenta
Utrata kończyny jest bardzo trudnym doświadczeniem zarówno dla Pacjenta, jak i jego rodziny. Oddziałuje na każdy aspekt życia – psychikę, emocje, fizyczność, poczucie własnej wartości i atrakcyjności, a także na aspekt duchowy. Pacjent musi się oswoić z nową sytuacją, przystosować do niej i przygotować do protezowania – nie tylko wzmocnić mięśnie i przygotować kikut, ale także odpowiednio zadbać o swoją psychikę. W zależności od wielu czynników, w tym od okoliczności utraty kończyny, sytuacji finansowej, umiejętności/kondycji psychologicznych/psychicznej oraz wsparcia lub jego braku, droga do odzyskania sprawności może być szybka lub znacząco się wydłużać.
Doskonale zdajemy sobie z tego sprawę, dlatego w OPSA otaczamy naszych Pacjentów pełną opieką i wsparciem od momentu utraty kończyny, przez cały proces odzyskiwania sprawności. Opiekun medyczny OPSA nieodpłatnie realizuje cykliczne wizyty domowe u Pacjenta, które mają na celu jego odpowiednie przygotowanie do protezowania. Edukuje, pomaga wdrożyć ćwiczenia wzmacniające kikut i zasady terapii ułożeniowej. Stanowi on również dla Pacjenta i jego rodziny wsparcie, także w zakresie obiegu dokumentów potrzebnych do wykonania protezy w ramach przysługujących dofinansowań. Dzięki temu nasi Pacjenci unikają dodatkowego stresu i szybciej przystępują do zaopatrzenia kończyny w protezę.
Optymalne dopasowanie zaopatrzenia protetycznego jest procesem, który wymaga nie tylko zaangażowania ze strony personelu obsługującego, lecz również ze strony Pacjenta. Dlatego niezwykle istotne jest, aby wybrać zakład ortopedyczny, w którym pracują osoby godne zaufania. Dzięki temu współpraca będzie przebiegać efektywniej, a Pacjent szybciej odzyska sprawność i niezależność.
Pamiętaj, że nie jesteś sam. Jesteśmy tu po to, aby Ci pomóc.
Jak wspierać bliską osobę po doświadczeniu amputacji?
Kilka wskazówek dla rodziny i znajomych
Dla osób, które straciły kończynę, niezwykle ważne jest wsparcie bliskich osób, a jednocześnie umożliwienie im samodzielnego funkcjonowania. Istotne jest, aby omówić wspólnie rodzaj potrzebnej pomocy. Być może w pierwszym okresie będziesz musiał/a aktywniej wspierać bliską osobę w codziennych czynnościach i przejąć jej obowiązki. Jednak w miarę upływu czasu i wraz ze wzrostem sprawności osoby po amputacji, możesz zmniejszać ilość pomocy, aby druga osoba mogła doświadczyć ważnej dla niej niezależności i samodzielności. Jednocześnie ważne jest, aby nie zakończyć gwałtownie tej pomocy, tylko stopniowo zmniejszać jej zakres, dostosowując ją do możliwości osoby po amputacji. Zapewnij bliską osobę, że wciąż jesteś dostępna/y i gotowa/y do pomocy, jeśli będzie jej potrzebować. W ten sposób dasz drugiej stronie przestrzeń i poczucie bezpieczeństwa, że może na Ciebie liczyć. Jednocześnie zatroszczysz się o siebie i zdejmiesz ze swoich barków odpowiedzialność za cały proces, rozkładając ją na dwie osoby.
Jeśli zaniepokoi Cię stan, w jakim znajduje się bliska osoba lub zauważysz, że zmiany, jakie zaszły w jej zachowaniu, utrudniają jej codzienne funkcjonowanie i budowanie relacji z innymi, możesz zaproponować jej skorzystanie ze wsparcia psychologicznego. Można przyjąć, że im większa strata, tym trudniej dostosować się do zmian. Jednakże może zdarzyć się tak, że bliska osoba silnie zareaguje na względnie niewielką utratę, np. palca u nogi.
Każda sytuacja straty wiąże się z wieloma emocjami:
żalem, lękiem, złością czy też z utratą nadziei pokładanej w operacji. Być może reakcje bliskiej osoby na amputację będą wydawać Ci się nierozsądne i przesadzone. Być może wręcz przeciwnie – zagłębisz się w smutku i dołączysz do rozpaczy osoby po doświadczeniu utraty części ciała. Bez względu na reakcje potrzebujecie czasu, aby przystosować się do tej nowej sytuacji. Jako osoba wspierająca bliskiego po amputacji, możesz również doświadczyć wielu emocji, przemęczenia, obciążenia i trudnych myśli.
Pamiętaj, że aby skutecznie wspierać drugiego człowieka, trzeba mieć z czego czerpać. Dlatego też, jeśli zauważasz u siebie niepokojące objawy, które nie mijają po nocnym odpoczynku czy mile spędzonym czasie, skonsultuj się z lekarzem lub psychologiem. W OPSA możesz skorzystać z konsultacji z psychologiem, który w tym trudnym dla Ciebie czasie udzieli Ci specjalistycznego wsparcia.
Jak sobie pomóc po utracie kończyny?
Utrata kończyny jest bardzo trudnym doświadczeniem, często nawet traumatycznym. W tym czasie możesz odczuwać wiele emocji, w tym: smutek, żal, cierpienie czy ból i przeżywać je na swój własny sposób. Pamiętaj, że wszystko, co w tym czasie się z Tobą dzieje, jest normalną reakcją na nienaturalną sytuację, a każda z przeżywanych emocji ma swoją rolę i pozwala Ci przetrwać. Jak więc pomóc sobie po utracie kończyny?
Wsparcie innych ludzi
W procesie odnajdywania się w nowej rzeczywistości po amputacji liczy się nie tylko wsparcie rodziny, ale również przyjaciół, znajomych i dalszego otoczenia, które akceptuje Cię w tych lepszych i w tych trudniejszych chwilach. Kluczowe znaczenie ma to przede wszystkim dla dzieci i młodzieży, dla których zdanie, opinia i akceptacja rówieśników są bardzo ważne.
Warto rozmawiać
Każdy z nas potrzebuje mieć kogoś, z kim może podzielić się swoimi myślami, przeżyciami, z kim może dzielić swoje doświadczenie. Jeśli masz w swoim otoczeniu życzliwe Ci osoby, z pewnością wiesz, do której z nich się udać, aby uzyskać potrzebne Ci wsparcie. Czasem bowiem jest tak, że potrzebujemy po prostu opowiedzieć o tym, co się z nami dzieje, nie oczekując, że dostaniemy poradę lub rozwiązanie. Dobry słuchacz, któremu leży na sercu Twoje dobro i który zamiast zgadywać, czego potrzebujesz, po prostu o to jasno pyta – to prawdziwy skarb. Jeśli jednak jest tak, że w swoim otoczeniu nie masz osób, do których możesz zwrócić się z potrzebą, pamiętaj, że możesz spotkać się z psychologiem lub psychoterapeutą. Możesz również skorzystać z bezpłatnego telefonu zaufania, np. 116 123 lub całodobowego 800 70 22 22 i w ten sposób uzyskać doraźną pomoc.
W procesie odnajdywania się w nowej rzeczywistości po amputacji liczy się nie tylko wsparcie rodziny, ale również przyjaciół, znajomych i dalszego otoczenia, które akceptuje Cię w tych lepszych i w tych trudniejszych chwilach. Kluczowe znaczenie ma to przede wszystkim dla dzieci i młodzieży, dla których zdanie, opinia i akceptacja rówieśników są bardzo ważne.
Warto rozmawiać
Każdy z nas potrzebuje mieć kogoś, z kim może podzielić się swoimi myślami, przeżyciami, z kim może dzielić swoje doświadczenie. Jeśli masz w swoim otoczeniu życzliwe Ci osoby, z pewnością wiesz, do której z nich się udać, aby uzyskać potrzebne Ci wsparcie. Czasem bowiem jest tak, że potrzebujemy po prostu opowiedzieć o tym, co się z nami dzieje, nie oczekując, że dostaniemy poradę lub rozwiązanie. Dobry słuchacz, któremu leży na sercu Twoje dobro i który zamiast zgadywać, czego potrzebujesz, po prostu o to jasno pyta – to prawdziwy skarb. Jeśli jednak jest tak, że w swoim otoczeniu nie masz osób, do których możesz zwrócić się z potrzebą, pamiętaj, że możesz spotkać się z psychologiem lub psychoterapeutą. Możesz również skorzystać z bezpłatnego telefonu zaufania, np. 116 123 lub całodobowego 800 70 22 22 i w ten sposób uzyskać doraźną pomoc.
Odzyskaj kontrolę i niezależność
Po amputacji możesz czuć, że utraciłeś/aś kontrolę nad swoim życiem. Możesz myśleć o sobie, że jesteś ciężarem dla innych. Kiedy zaczniesz się uczyć, jak funkcjonować w tej zmienionej i nowej dla Ciebie rzeczywistości, możesz równocześnie odzyskać poczucie, że ponownie masz kontrolę nad swoim życiem. Przyjmij strategię małych kroków – tak jak podczas rehabilitacji będziesz na nowo uczył/a się stawiać kroki i utrzymywać równowagę, tak też na co dzień możesz powoli odzyskiwać równowagę i harmonię, podejmując się od nowa obowiązków, które wcześniej wykonywałeś/aś z łatwością. Być może rodzina lub przyjaciele będą mieli pokusę, aby Cię wyręczać – jeśli Ci to przeszkadza i masz wrażenie, że utrudnia Ci to niezależność, do której dążysz – poinformuj ich o tym, doceniając jednocześnie ich wysiłki i pomoc, jaką podarowali Ci do tej pory.
Po amputacji możesz czuć, że utraciłeś/aś kontrolę nad swoim życiem. Możesz myśleć o sobie, że jesteś ciężarem dla innych. Kiedy zaczniesz się uczyć, jak funkcjonować w tej zmienionej i nowej dla Ciebie rzeczywistości, możesz równocześnie odzyskać poczucie, że ponownie masz kontrolę nad swoim życiem. Przyjmij strategię małych kroków – tak jak podczas rehabilitacji będziesz na nowo uczył/a się stawiać kroki i utrzymywać równowagę, tak też na co dzień możesz powoli odzyskiwać równowagę i harmonię, podejmując się od nowa obowiązków, które wcześniej wykonywałeś/aś z łatwością. Być może rodzina lub przyjaciele będą mieli pokusę, aby Cię wyręczać – jeśli Ci to przeszkadza i masz wrażenie, że utrudnia Ci to niezależność, do której dążysz – poinformuj ich o tym, doceniając jednocześnie ich wysiłki i pomoc, jaką podarowali Ci do tej pory.
NOWA PODRÓŻ
Być może po amputacji będziesz zmuszony/a do przeorganizowania swojego życia i weryfikacji dotychczasowych planów i celów. Może to rodzić wiele obaw, frustracji i złości. Zmiana życia, jakie prowadziłaś/eś do tej pory nie oznacza jednak, że nie warto robić nowych planów i wyznaczać sobie celów czy marzeń do spełnienia. Jeśli początkowo będzie to zbyt trudne i nie będziesz widział/a w tym większego sensu, skup się na najbliższej przyszłości – kilku dniach lub tygodniach.
Być może po amputacji będziesz zmuszony/a do przeorganizowania swojego życia i weryfikacji dotychczasowych planów i celów. Może to rodzić wiele obaw, frustracji i złości. Zmiana życia, jakie prowadziłaś/eś do tej pory nie oznacza jednak, że nie warto robić nowych planów i wyznaczać sobie celów czy marzeń do spełnienia. Jeśli początkowo będzie to zbyt trudne i nie będziesz widział/a w tym większego sensu, skup się na najbliższej przyszłości – kilku dniach lub tygodniach.
Skupiając się na utracie kończyny, przez głowę może przebiegać szereg myśli związanych z tym, czego już nie możesz robić i czego prawdopodobnie nie zrobisz nigdy więcej. To może być naturalny etap opłakiwania utraconej części ciała i warto dać sobie przyzwolenie na takie myśli. Pamiętaj jednak, że oprócz tego, czego nie możesz zrobić, jest szereg rzeczy i czynności, które możesz w dalszym ciągu wykonywać i które będziesz mógł robić w najbliższym czasie. Zmiana perspektywy i dostrzeganie nie tylko braków, ale również szans i możliwości, pomaga w zachowaniu lepszego zdrowia psychicznego.
W procesie dochodzenia do siebie po operacji każdego dnia będzie coś się zmieniać. Po pewnym czasie we współpracy z fizjoterapeutą będziesz na nowo uczył się pewnych czynności. Porozmawiaj z nim o tym, jaki jest plan działania i co masz osiągnąć w procesie rehabilitacji. Być może te właśnie kroki staną się Twoimi nowymi celami, które zachęcą się do stawiania przed sobą nowych wyzwań. Zauważaj, notuj lub nagrywaj swoje postępy. Po pewnym czasie będziesz mógł/mogła do tego wrócić i zobaczyć, ile osiągnąłeś/osiągnęłaś i jaką drogę przeszedłeś/przeszłaś.
Celebruj swoje sukcesy, nawet te najmniejsze – przybliżają Cię do sprawności.
Dbaj też o rytm dnia. Zajęcie głowy konkretnymi działaniami pozwala zmniejszyć poziom odczuwanego lęku i nie tworzyć czarnych scenariuszy. A przy okazji zapewnia Ci poczucie sprawstwa, które jest antidotum na odczuwaną bezradność.
Kiedy skorzystać ze wsparcia psychologa po utracie kończyny?
Utrata kończyny to duże wyzwanie dla człowieka. Wiąże się nie tylko z potrzebą prawidłowego dbania o ranę, fizjoterapią, uczeniem się od nowa wielu umiejętności, ale również szeregiem zmian w obszarze psychologicznym. Te wszystkie obszary są zresztą ze sobą połączone i wzajemnie na siebie wpływają, bo człowiek to nie tylko ciało lub umysł, ale całość – jedno i drugie.
Dlatego też warto, abyś przyjrzał/a się swoim emocjom i potrzebom i zadbał/a o nie. Dzięki temu czas adaptacji do nowej rzeczywistości może przebiec nieco łagodniej. Wiele reakcji psychologicznych może być przejściowych, niektóre są wręcz pomocne i konstruktywne, inne mogą przeszkadzać i powstrzymywać przed działaniem. Natomiast czasem intensywność i rodzaj objawów wymaga wsparcia nie tylko psychoterapeutycznego, ale również psychiatrycznego. Jeśli więc zmiany, jakie zaszły w Twoim życiu, znacząco utrudniają Ci funkcjonowanie lub kiedy bliscy zauważają, że dzieje się z Tobą coś niepokojącego – skorzystaj ze wsparcia specjalistów.
Jak możesz reagować po utracie kończyny?
Utrata kończyny jest ważnym wydarzeniem w życiu każdego człowieka. Kończyna była z Tobą przez cały czas i była Twoją integralną częścią, więc to zupełnie naturalne, że po amputacji może pojawić się żal, porównywalny do utraty bliskiej osoby. Być może dopiero w obliczu zbliżającej się operacji zacząłeś rozmyślać nad znaczeniem kończyny, bo wcześniej jej obecność była brana za pewnik. Wiesz, że będziesz musiał/a nauczyć się radzić sobie bez niej i możesz niepokoić się, czy dasz radę to zrobić. Pamiętaj, że nie jesteś w tym sam/a i wokół Ciebie są inne osoby, które doświadczyły utraty kończyny i być może będą w stanie udzielić Ci cennych wskazówek. Grupa wsparcia w postaci rodziny, znajomych i specjalistów, ale również osób, które mają podobne do Ciebie doświadczenia to zasób, z którego warto czerpać.
Wychodząc z domu, możesz zauważyć, że więcej ludzi zwraca na Ciebie uwagę, czy się Tobie przygląda. Takie zachowania innych obcych ludzi mogą wywołać u Ciebie najróżniejsze reakcje i emocje – począwszy od złości i lęku, aż po wstyd. Pamiętaj jednak, że za takimi ludzkimi reakcjami zazwyczaj nie kryją się złe intencje. Typową ludzką cechą jest ciekawość, więc może się tak zdarzyć, że ktoś nie potrafi zareagować inaczej niż spoglądaniem na Ciebie. I choć początkowo może być niekomfortowe przebywanie wśród osób, dla których przestałaś/eś być „jednym z tłumu” i czymś się teraz wyróżniasz, to przyjrzenie się swoim myślom związanym z tą sytuacją może pomóc Ci radzić sobie z nią ze spokojem.
Sygnały, które mogą być niepokojące i wymagać interwencji specjalistów:
- objawy depresyjne, np. bezsenność lub nadmierna senność, utrata apetytu, utrata dotychczasowych zainteresowań, poczucie beznadziei, spowolnienie ruchowe, myśli samobójcze (nie tylko wyrażone wprost, ale również w takich słowach jak: byłoby lepiej beze mnie, po co wam taki ktoś ja ja);
- wycofanie z kontaktów z ludźmi;
- częsta drażliwość;
- wybuchy gniewu;
- zaniedbanie higieny osobistej;
- zaprzestanie brania koniecznych leków;
- silny lęk przed fizjoterapią i/lub unikanie jej;
- nadmierny lęk przed ruchem, który uniemożliwia prawidłową rekonwalescencję;
- stałe napięcie emocjonalne i napięcie w ciele;
- ataki paniki (przyspieszony oddech i bicie serca, zawroty głowy, problem z oddychaniem, poczucie, że zaraz się umrze);
- trudności z koncentracją, które wcześniej nie występowały;
- unikanie codziennych aktywności w obawie, że stanie się coś złego;
- wzmożona czujność, przesadne reagowanie na obiektywnie bezpieczne sytuacje.
Pamiętaj, że w OPSA możesz skorzystać z konsultacji z psychologiem, który w tym trudnym dla Ciebie czasie udzieli Ci specjalistycznego wsparcia.
- objawy depresyjne, np. bezsenność lub nadmierna senność, utrata apetytu, utrata dotychczasowych zainteresowań, poczucie beznadziei, spowolnienie ruchowe, myśli samobójcze (nie tylko wyrażone wprost, ale również w takich słowach jak: byłoby lepiej beze mnie, po co wam taki ktoś ja ja);
- wycofanie z kontaktów z ludźmi;
- częsta drażliwość;
- wybuchy gniewu;
- zaniedbanie higieny osobistej;
- zaprzestanie brania koniecznych leków;
- silny lęk przed fizjoterapią i/lub unikanie jej;
- nadmierny lęk przed ruchem, który uniemożliwia prawidłową rekonwalescencję;
- stałe napięcie emocjonalne i napięcie w ciele;
- ataki paniki (przyspieszony oddech i bicie serca, zawroty głowy, problem z oddychaniem, poczucie, że zaraz się umrze);
- trudności z koncentracją, które wcześniej nie występowały;
- unikanie codziennych aktywności w obawie, że stanie się coś złego;
- wzmożona czujność, przesadne reagowanie na obiektywnie bezpieczne sytuacje.
Pamiętaj, że w OPSA możesz skorzystać z konsultacji z psychologiem, który w tym trudnym dla Ciebie czasie udzieli Ci specjalistycznego wsparcia.
Reakcja na wiadomość o amputacji zależy od tego, czy amputacja była zaplanowana ze względu na skutek przewlekłej choroby, czy też doszło do niej nagle – na skutek wypadku, urazu lub infekcji. Emocje, jakich doświadczasz na skutek utraty kończyny, są zupełnie zrozumiałą i naturalną reakcją na to doświadczenie. Oprócz smutku i żalu związanego z amputacją, możesz odczuwać wysoki poziom lęku lub złości. Może pojawić się chęć odizolowania się od reszty świata, nawet od najbliższych osób lub odwrotnie – silna potrzeba działania, aby poradzić sobie z poczuciem bezradności.
Również obraz ciała może ulec zmianie. Choć na co dzień możesz nie zwracać na to szczególnej uwagi, to po amputacji może się okazać, że wygląd odgrywa dużą rolę i martwisz się tym, jak wygląda kikut, jak będzie wyglądał za jakiś czas oraz w jaki sposób będziesz odbierany/a przez innych ludzi. Tym bardziej, że minie trochę czasu zanim rana wygoi się i będziesz mógł/mogła korzystać z protezy.
Reakcja na utratę kończyny może wiązać się również z ulgą. Kiedy do amputacji dochodzi na skutek długiej choroby i bólu, proces przygotowania do odjęcia kończyny możesz mieć już za sobą, a życie po amputacji możesz odbierać jako nową szansę na funkcjonowanie. W dalszym ciągu mogą pojawiać się myśli o kończynie, zastanawianie się „co by było, gdyby” czy też konieczność opłakania tego, co utracone – może jednak przebiegać to mniej dotkliwie i łagodniej, gdyż w pewnym sensie oswoiłaś/eś już temat amputacji i możesz bardziej skupić się na teraźniejszości i przyszłości. Jeśli wcześniej towarzyszył Ci stały ból, możesz skupić się na tym, że komfort życia się zwiększy oraz odzyskasz utraconą przez chorobę niezależność.
Etapy reagowania na amputację
- ZAPRZECZENIE, które może być poprzedzone szokiem lub niedowierzaniem. Na tym etapie możesz nie przyjmować do wiadomości, że nie masz już kończyny. Może wydawać się, że zupełnie lekceważysz sytuację lub nie zwracasz uwagi na to, co się wydarzyło. Zaprzeczenie pojawić się moż w sytuacji nagłej amputacji, do której nie mogłaś/eś przygotować się wcześniej. Dodatkowo trwanie w tej fazie może wzmacniać ból fantomowy, który osoba odczuwa w miejscu nieistniejącej już kończyny.
- GNIEW pojawia się, kiedy w pełni uświadomisz sobie, co się stało. Złość może być kierowana nie tylko wobec innych ludzi, ale również wobec siebie. Na tym etapie możesz poszukiwać „winnych” za tę sytuację.
- Na etapie TARGOWANIA SIĘ możesz próbować zrobić coś, aby cofnąć to, co się stało. Zdarza się, że niektórzy ludzie podejmują w tym momencie nieracjonalne decyzje i chwytają się pomysłów, które są niemożliwe do zrealizowania. Mogą także intensywnie rozmyślać na temat tego, co można było zrobić inaczej, aby nie dopuścić do amputacji.
Pamiętaj, że w OPSA możesz skorzystać z konsultacji z psychologiem, który w tym trudnym dla Ciebie czasie udzieli Ci specjalistycznego wsparcia.
- Kiedy skonfrontujesz się ze stratą i przyjmiesz ją do wiadomości, może pojawić się DEPRESJA. Na tym etapie możesz nie chcieć kontaktować się z innymi ludźmi, pragniesz odizolować się od świata, a Twoje myśli krążą wokół bezsensu i beznadziei sytuacji. Dominuje poczucie przytłoczenia i bierność. Depresja może dotknąć każdego. Mitem jest, że depresja to kobieca choroba, a mężczyźni i dzieci na nią nie chorują.
- AKCEPTACJA jest ostatnim etapem. Po czasie potrzebnym na opłakanie i żal po utraconej kończynie możesz zaakceptować sytuację, w jakiej jesteś i żyć dalej, przystosowując się do nowych realiów. Być może będziesz poszukiwał znaczenia tego, co się wydarzyło i próbował zrozumieć, po co było to wszystko. Znowu zaczniesz aktywniej uczestniczyć w życiu i dbaniu o siebie.
- Powyższe etapy nie muszą przebiegać po kolei. Nie muszą również pojawić się wszystkie, a czasem możesz wracać do tych, na których byłaś/eś już wcześniej. Tak może być.
Jeśli nie możesz uporać się ze stratą i czujesz przez dłuższy czas poczucie beznadziei, zastanawiasz się, czy życie ma jeszcze sens, pojawiają się myśli samobójcze i utrata chęci życia – skorzystaj z pomocy psychiatry i psychoterapeuty. Jeśli zapisanie się na wizytę u specjalisty jest dla Ciebie zbyt trudne, poproś o to bliską osobę.
Wyślij
Aleja Rzeczypospolitej 1,
02-972 Warszawa
02-972 Warszawa
